بازار بورس دنیای گسترده‌ای از اصطلاحات است که آشنایی با هریک از آن‌ها می‌تواند نقش پررنگی در سرمایه‌گذاری منطقی و پربازده داشته باشد و ریسک معاملات را به طور مؤثر کاهش دهد. عوامل و شاخص‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند به افزایش وضوح وضعیت بازار و امکان تحلیل و پیش‌بینی بورس و ارزش سهام شرکت‌های عضو این بازار مالی توسط سرمایه‌گذاران کمک کنند و زمان مناسب برای معامله سهام را به سهامداران نشان دهند. یکی از عوامل مؤثر در تصمیم فعالان بازار بورس و اصطلاحات رایج میان آن‌ها، سهام شناور آزاد است که قدرت تحلیل بازار را افزایش می‌دهد و تأثیر چشمگیری در ارزش سهام شرکت‌ها دارد. در ادامه مطلب می‌توانید با این موضوع که سهم شناور چیست و چگونگی تأثیر سهام شناور بر بازار و روند معاملات بورس و نحوه محاسبه آن آشنا شوید و سود خود را بر پایه دانش تخصصی بازار افزایش دهید.
سهام شناور چیست؟
سهام عرضه شده یک شرکت در دست دو گروه از سهامداران قرار می‌گیرد. بخش بزرگی از این سهام به سهامداران راهبردی (Closely-held Shares) تعلق دارد که سرمایه‌گذاری آن‌ها به صورت بلندمدت است و قصد فروش سهام خود را ندارند. هدف این سهامداران معمولاً به منظور ورود و تأثیر در مدیریت شرکت است و دقیقاً به همین دلیل، بخش زیادی از سهام شرکت را خریداری می‌کنند. بسیاری از فعالان و سرمایه‌گذاران از ورود و خروج این افراد به سهم شرکت، سیگنال‌های مطلوب و کارآمدی دریافت می‌کنند. زیرا فروش سهام از جانب تعدادی از سهامداران راهبردی می‌تواند نشانه‌هایی از ریزش یا اصلاح در آینده نه چندان دور باشد.
بخش دیگری از سهام شرکت در دست افراد عادی قرار دارد که از افراد حقیقی یا حقوقی تشکیل می‌شوند. این افراد قصد سرمایه‌گذاری بلندمدت در شرکت را ندارند و تنها تعداد کمی از سهام شرکت را در مدت کوتاهی خرید وفروش می‌کنند. این دسته افراد تأثیر چندانی بر نوسانات قیمت سهام شرکت ندارند. درواقع به تعداد سهامی از یک شرکت که به صورت روزانه توسط سهامداران عادی در بازار مالی خرید وفروش می‌شوند، سهام شناور آزاد یا Floating Stock می‌گویند.
نحوه محاسبه سهام شناور آزاد در بورس
همانطور که بیان شد، سهام شناور یک شرکت قابلیت خرید وفروش دارند و در میان فعالان عادی دست به دست می‌شوند. اگر تعداد سهم متعلق به سهامداران راهبردی و سهام غیرقابل معامله (سهامی که به دلایل متفاوت، محدودیت موقت بر آن‌ها اعمال می‌شود و برای مدتی قابل خرید و فروش نیستند) را از کل سهام شرکت کم کنیم، عددی به دست می‌آید که نشان‌دهنده تعداد سهام شناور آزاد آن شرکت است. بنابراین، این سهام را می‌توان با استفاده از فرمول زیر محاسبه کرد:
سهام شناور = (تعداد سهم سهامداران راهبردی + تعداد سهام غیرقابل معامله) - کل سهام شرکت
مثالی برای محاسبه سهام شناور آزاد
برای درک بهتر این مطلب، فرض کنید تعداد سهام منتشرشده یک شرکت 1 میلیون است که 200 هزار سهم از میان آن‌ها به دلیل دوره توقف عرضه اولیه قابل معامله نیستند. در این میان، دو سهامدار راهبردی الف و ب نیز صاحب به ترتیب 300 هزار و 350 هزار سهم شرکت هستند. آنچه در دستان سهامداران عادی باقی می‌ماند و به صورت روزانه معامله می‌شود، تنها 150 هزار سهم از کل سهام منتشر شده است. درواقع به این تعداد سهم که توسط فعالان عادی خرید و فروش می‌شوند، سهام شناور آزاد گفته می‌شود. در این مثال، درصد سهم آزاد 15 درصد است.
بیشتر بخوانید: عرضه اولیه سهام چیست
تأثیر سهام شناور بر قیمت سهم و تصمیم سهامداران
هرچه میزان سهام آزاد شرکت بیشتر باشد، امکان سقوط و رشد هیجانی و کوتاه‌مدت قیمت سهام آن شرکت کاهش پیدا می‌کند. این یعنی سهامداران عادی و حجم معاملات شرکت بیشتر بوده و نوسان ارزش سهم و تأثیر سهامداران راهبردی و مدیران بر قیمت سهام کاهش می‌یابد. این در حالی است که در شرکت‌هایی با سهام آزاد کم، دست سودجوها و سهامداران راهبردی برای مانور دادن، تأثیرات هدف‌دار بر قیمت سهام و سفته‌بازی در سهم افزایش می‌یابد. بنابراین هرچه میزان سهام آزاد شرکت بیشتر باشد، ریسک خرید سهام، کاهش بیشتری به چشم می‌بیند. البته لازم به ذکر است که دقیقاً به همین دلیل افزایش ارزش سهام و بازدهی سرمایه نیز با سرعت کمتری اتفاق می‌افتد، اما سرمایه‌گذاران به خرید سهام این نوع شرکت‌ها به دلیل ریسک کمتر آن‌ها تمایل بیشتری نشان می‌دهند.
برای درک بهتر این مسئله، فرض کنید سهامداران شرکت ذکر شده در مثال قبلی با 15 درصد شناوری برای افزایش ارزش سهام خود اقدام به خرید بخشی از سرمایه خود کنند. این می‌تواند یک سیگنال مثبت عالی برای فعالان عادی باشد و آن‌ها نیز به خرید سهام این شرکت ترغیب شوند. با افزایش تقاضا و نبود عرضه برای سهام این شرکت، قیمت سهام روند صعودی پیدا می‌کند. این امر دقیقاً یکی از ترفندهای سفته‌بازی است که در بسیاری از شرکت‌ها با شناوری سهم پایین انجام می‌شود. معمولاً به دلیل ریسک بالا و احتمال سفته‌بازی و انحراف جهت معاملات متناسب با اهداف مدیران و سهامداران راهبردی، تمایل فعلان بازار بورس برای خرید سهام این دسته شرکت‌ها کمتر است. این در حالی است که برای اعمال اینگونه تغییرات بر قیمت سهام شرکت‌هایی با شناوری بیشتر، به خرید حجم بسیار بالایی از سهام نیاز است دستکاری قیمت به راحتی میسر نمی‌شود. شایعه‌سازی درباره افزایش قیمت سهام این نوع شرکت‌ها، فریب دادن سرمایه‌گذاران و در نهایت، فروش سریع سهام در اوج بسیار دشوار یا حتی غیرممکن است.
کمترین و بیشترین میزان سهام شناور آزاد در بورس ایران
در سایر کشورها، میزان سهام آزاد نباید به کمتر از 25 درصد برسد و حداقل یک چهارم از کل سهام شرکت در دست فعالان عادی قرار بگیرد. در غیر این صورت، شرکت به طور کامل از بازار بورس حذف می‌شود. این در حالی است که در بازار بورس ایران، سهام شناور آزاد شرکت می‌تواند تا 5 درصد نیز کاهش پیدا کند. با وجود حداقل 5 درصد میزان شناوری، در ایران ماکسیمم یا حداکثری برای شرکت‌ها قرار داده نشده است و سهامداران راهبردی به راحتی می‌توانند سهام شرکت خود را عرضه کنند.
آیا میزان سهام شناور همیشه ثابت است؟
میزان سهام شناور شرکت‌ها ثابت نیست، زیرا مقدار زیادی از سهام در دست سهامداران راهبردی قرار دارد. سرمایه‌گذاران راهبردی می‌توانند کل یا بخشی از سهام خود را در بازار به فروش بگذارند. در این صورت، میزان سهام آزاد شرکت افزایش پیدا می‌کند. این سهامداران همچنین ممکن است اقدام به خرید سهام بیشتری از شرکت کرده و از سهم فعالان عادی بکاهند. به این ترتیب، شرکت‌ها موظف هستند در پایان دوره‌های سه ماهه درصد سهام آزاد خود را در سایت کدال بروز رسانی کنند.
بهترین میزان سهام شناور آزاد چند درصد است؟
با توجه به حداقل و حداکثر میزان سهام آزاد در بازار ایران، بهترین و مناسب‌ترین میزان را می‌توان 20-21 درصد در نظر گرفت. این درصد به میانگین کل نزدیک‌تر است، ریسک کمتری دارد و میزان نقد شوندگی آن بالا است. در شرکت‌هایی با میزان سهام آزاد بالا، سرمایه بیشتری به شرکت ورود پیداکرده است که موجب توسعه شرکت و افزایش ارزش سهام آن می‌شود. ازجمله جذابیت‌های دیگر این شرکت‌ها می‌توان به نقد شوندگی بالا اشاره کرد. در این شرکت‌ها معمولاً صف خرید و صف فروش خیلی زود جمع می‌شوند. زیرا همیشه افرادی وجود دارند که تمایل به خرید سهام این شرکت‌ها داشته باشند.
شاخص سهام شناور آزاد چیست؟
فعالان و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای بازار بورس، به منظور تحلیل بهتر بازار و مقایسه شرکت‌ها از شاخص سهام شناور آزاد بهره می‌گیرند. با توجه به این شاخص می‌توان تأثیرگذاری و نقدشوندگی سهام شرکت‌ها را با یکدیگر مقایسه کرد. در واقع هدف آن بررسی قسمتی از بورس با قدرت نقدشوندگی بالاتر است و نوسانات آن در تصمیم بسیاری از فعالان تأثیر می‌گذارد. درواقع هرچه میزان شاخص افزایش پیدا کند، یعنی سهامداران راهبردی اقدام به فروش سهام کرده‌اند و ریزش یا اصلاح در پیش است. این در حالی است که منفی شدن شاخص یک خبر خوب برای کسانی است که تمایل به خرید سهام شرکت و دریافت بازدهی سریع دارند.
شناوری سهام چه اثری بر حباب قیمتی دارد؟
حباب قیمتی یکی از پیامدهای سفته بازی و ایجاد هیجانات هدف‌دار در قیمت سهام شرکت است. زمانی که شناوری سهام یک شرکت پایین باشد، احتمال فریب دادن سرمایه‌گذاران و سهامداران عادی و دستکاری قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کند. به این ترتیب، قیمت سهام با ارسال یک سیگنال عمدی از جانب سهامداران راهبردی یا مدیران به صورت ناگهانی افزایش پیدا می‌کند و سود چشمگیری را به این افراد می‌رساند.
این حباب قیمتی عمر چندانی ندارد و پس از فروش سهام در اوج تقاضا و افزایش قیمت، شاهد ترکیدن حباب سقوط ارزش سهام هستیم. این امر دارای تأثیرات منفی بر کل بازار بوده و اعتماد فعالان بورس به این بازار را کاهش می‌دهد. اگرچه شرکت‌های نوپا با میزان سهام آزاد ممکن است بتوانند در آینده‌ای نه چندان دور بازدهی خوبی به شما بدهند، اما ریسک سرمایه‌گذاری در آن‌ها نیز بالا است. به همین ترتیب، هرچه میزان شناوری سهام یک شرکت بیشتر باشد، امکان ایجاد حباب قیمتی و ریسک سرمایه‌گذاری کاهش پیدا می‌کند.
سخن پایانی
همانطور که بیان شد، در کشورهای خارجی میزان حداقل شناوری شرکت‌ها باید 2 درصد باشد. این در حالی است که حداقل این میزان در ایران به 5 درصد می‌رسد. به این ترتیب، اگر این قانون در ایران نیز اعمال شود شاهد حذف نیمی از شرکت‌ها از بازار مالی بورس خواهیم بود. با این حال، شما می‌توانید با استفاده از دانش تخصصی این بازار به تحلیل و مقایسه شرکت‌ها بپردازید و با کاهش ریسک سرمایه گذاری، بازدهی آن را تضمین کنید.
